Zoran Kolundžija, izdavač edicije “Srbija 1914-1918” govori o malo poznatim
dimenzijama ratnog zločina austrougarske vojske nad civilnim stanovništvom:

– Austrijski istoričar Hans Hautman procenjuje da je Austrougarska tokom Velikog rata u Srbiji, BiH, Hrvatskoj i Vojvodini ubila pola miliona muškaraca, žena i dece

Marko Lopušina

Ovih januarskih dana navršava se stotinu godina od početka druge
faze etničkog čišćenja Srba od strane Austro-Ugarske u Velikom ratu. Taj
pokušaj genocida izvršen je u strateški značajnim oblastima tada okupirane
Kraljevine Srbije, ali i u delovima dvojne monarhije tada naseljene Srbima.
– Taj proces sistematskog i planskog uništenja Srba trajao je sve
do kraja Velikog rata. U knjizi koju upravo spremamo da objavimo, čuveni
engleski pukovnik Viljem Hanter, čovek koji je pobedio tifus u Srbiji 1915,
kaže: ” To što su Austrijanci radili u Srbiji nije bio rat; to je
bilo pogubljenje jednog naroda!” Nažalost, konačnih i zvaničnih podataka o
broju pobijenih i stradalih Srba od ruke austrougarskih vojnika i
likvidatora do danas nema. Strašna istina decenijama je potiskivana u zaborav, a postojeći dokumenti su mahom, s namerom, prepuštani grobnoj tišini arhiva. Istina nije prijala većini nadležnih u Beču, ali i u Beogradu. Mi smo se usudili da prekinemo to istorijsko ćutanje – kaže Zoran Kolundžija, glavni urednik i vlasnik izdavačke kuće “Prometej” iz Novog
Sada, koja je sa RTS-om objavila dva desetoknjižja edicije “Srbija 1914-1918”. U drugoj seriji od deset naslova ove edicije predstavljene 2015. godine na Beogradskom sajmu knjiga objavljena je knjiga austrijskog istoričara ratne fotografije Antona Holcera “Dželatov smešak” i delo našeg novinara i publiciste Miloša Kazimirovića i austrijskog istoričara Hansa Hautmana, kao koautora, „Krvavi trag Velikog rata”. Tema obe knjige su zločini Austrougarske i njenih saveznika nad srpskim civilima od 1914. do 1918. godine.

Za treću seriju knjiga Kolundžija priprema malo poznatu studiju doktora Viljem Hantera,
koji tvrdi da je samo tifus tokom Velikog rata ubio 150.000 Srba.
– Sve tri knjige su svedočanstvo o strašnoj istini stradanja civilnih žrtava koji su mučki ubijani u pozadini fronta ili umirali u takozvanim internacionim logorima koji su bili preteča koncentracionih logora u Drugom svetskom ratu. Profesor Anton Holcer je u bečkom Ratnom arhivu pronašao fotografiju vešanja iz okupiranog Beograda, koja datira s
početka 1916. godine. Prizor je bio stravičan, a povod još jeziviji:  Pod vešalima je stajao sredovečan muškarac, omča oko vrata, a ispred njega carski oficir koji čita smrtnu presudu… Ovo nije bio snimak izvođenja smrtne kazne, već dokument uvežbavanja ratnih dželata za buduća vešanja.

Ono što je začudilo Holcera na toj, ali i na većini drugih fotografija vešanja bio je smešak
dželata i prisutnih posmatrača, sadističko zadovoljstvo onih koji ubijaju – objašnjava Kolundžija. Holcerova knjiga izazvala je brojne proteste stručnjaka u Austriji i Nemačkoj,
sklonih ulepšavanju ratne istorije Habzburške monarhije. U protestima je ukazano da su vešani samo špijuni i civili koji su mimo pravila rata ubijali austrougarske vojnike, masakrirali njihova tela. U ratnim arhivima Austrije i širom sveta, međutim, nije nađena nijedna fotografija masakriranih tela carskih vojnika. Ali zato postoje hiljade fotografija o zverskom ubijanju civila na okupiranim teritorijama.
Istoričar Hans Hautman je i u drugim studijama i publikacijama pokazao na osnovu austrijskih dokumenata da su zločini nad Srbima bili najjeziviji oblik ratnog zločina, u neku ruku genocida na evropskim prostorima. Austrougarska je u Velikom ratu vodila ne samo rat protiv srpske vojske, već i paralelni rat protiv civilnog stanovništva. Hautman doslovce kaže: “Zapostavljena je činjenica da je taj rat pretvoren u konačni obračun između Germanstva i Slovenstva, sa ove i sa one strane austrougarskih granica i širom u Beču zacrtanih zona uticaja Habzburške monarhije.”
– Srbi iz krajeva dvojne monarhije, odnosno stanovnici grčko-pravoslavne veroispovesti, kako se u vojnom žargonu formulisalo paušalno su sumnjičeni kao kolaborateri ili potencijalni kolaborateri strane sile, osuđivani na smrt ili deportovani u radne i internacijske logore. Onde ih je čekala sigurna smrt zbog iznemoglosti ili epidemija koje su izbijale usled neljudskih uslova smeštaja. Mučeni su do smrti! To ubijanje je trajalo mesecima… U službenom izveštaju logora Doboj, primera radi, lakonski je zabeleženo da je 8.000 zatočenika preminulo u proleće 1916. godine. Uzrok smrti i tačan datum nisu uneseni u izveštaj. Prećutano je i ko su bile žrtve mahom žene, deca i nejake, starije osobe…- podseća nas Kolundžija.
O razmerama razaranja i pljački u Sremu i u severnoj Bosni svedoči, na primer, podatak da je austrougarska vojska posle povlačenja iz Beograda i Srbije, u decembru 1914, zatekla opustošena sela i da je bila prinuđena da provede zimu u šatorima. Bečki oficir Karl Ginste, šef operativnog odeljenja 5. armije zabeležio je 7. oktobra 1914: “Naše jedinice ponašale su se u septembru 1914. kao Šveđani u Tridesetogodišnjem ratu. Ništa, ali baš ništa nije ostalo čitavo!”
Uostalom prema podacima švajcarskog patologa Arčibalda Rajsa, koga je angažovala Kraljevina Srbija da prebroji žrtve, u Mačvi, Jadru, Rađevini i Pocerini, avgusta 1914. ubijeno je 1.245 ljudi, više od 554 osoba je nestalo, više od 30 odsto ubijenih i masakriranih bili su žene i deca starosti do 15 godina.
– Sam Hautman tvrdi da je Austrougarska da bi zatrla trag srpskom narodu tokom Velikog rata u Srbiji, BiH, Hrvatskoj i Mađarskoj ubila pola miliona muškaraca, žena i dece. Lepo kaže Pero Slijepčević u jednom tekstu između dva svetska rata: “Hteli su da nas unište, ali mi to ne možemo da dokažemo. Nismo na vreme počeli da istražujemo i prikupljamo. Stvar se ponovila u Drugom svetskom ratu i danas evo u naše vreme” – kaže Zoran Kolundžija. Govoreći o malo poznatim dimenzijama austrougarskog genocida nad Srbima, on najavljuje nova dela u ediciji “Srbija 1914-1918”. Doktor Bataković sprema rukopis “Srbija i Balkan 1914-1918.”, a britanski pisac Mejbel Sinkler Stobart, učesnica Velikog rata knjigu “Plameni mač u Srbiji i drugde”, uzbudljivo svedočanstvo o sudbini srpskog naroda i Srbije tih ratnih godina. U planu je i velika knjiga Isidora Đukovića o logoru u Nađmeđeru koja donosi oko 5.500 konkretnih imena Srba tamo sahranjenih.

– U Prvom svetskom ratu Srbija je podnela najveće gubitke u ljudstvu i najveća materijalna razaranja. Izgubila je 1.247.520 ljudi, odnosno trećinu žitelja i 54 odsto muškog reproduktivnog stanovništva. Dvadesetpet godina kasnije, u Drugom svetskom ratu, srpski narod je ponovo desetkovan. Izgubili smo 1.820.000 ljudi.Treći put u 20. veku srpski narod je masovno stradao devedesetih godina. Naše edicije imaju za cilj da se otkrije istina i dimenzije stradanja srpskog naroda – najavljuje Zoran Kolundžija dela iz treće edicije koju će izdati “Prometej” i RTS.

Antrfile
VAŠLJIVI NAROD
– Kada je Austrougarska objavila rat Srbiji cilj je trebalo da bude lekcija „vašljivom narodu“, kako su u Beču opisivali Srbe. Rat je od početka imao karakter kaznene ekspedicije. Međutim, u prvoj godini rata prevashodno su stradali srpski civili sa one strane granice, dakle austrougarski državljani: “Kako se austrougarska vojska usled poraza na Ceru i u Kolubarskoj bici relativno kratko zadržala u Srbiji, nije bila u mogućnosti da unuštava Srbe na teritoriji Kraljevine Srbije u onoj meri kao na sopstvenoj teritoriji”, tvrdi Hans Hautman.

Antrfile
DVA PUTA PROTIV SRBA
Ratni zločinac general Aleksander Ler, koji je osuđen na smrt streljanjem u Beogradu 1947. jer je kao komandant izdao naređenje da se bombarduju civilni ciljevi u našem glavnom gradu 6. aprila 1941. godine, a industrijski pogoni i strateški objekti poštede, bio je fotograf-izviđač austrougarske avijacije u avgustu i septembru 1914. godine. Na osnovu njegovih fotografija snimljenih iz vazduha bombardovani su Šabac i Valjevo, što je, uz slične akcije nemačke avijacije u Belgiji, predstavljalo prva bombardovanja iz vazduha u kojima su stradali civili.